پوکی استخوان چیست و به چه علت ایجاد می شود؟

اغلب همه ما در خصوص پوکی استخوان و خطرات آن شنیده ایم و می دانیم که این بیماری می تواند مشکلات بسیاری را برای افراد به وجود آورد.
در حقیقت بیماری پوکی استخوان موجب کاهش بافت استخوان شده و ضعف و شکنندگی استخوان ها را به همراه دارد.
هم چنین می توان گفت که عواملی در بروز این بیماری مؤثر هستند که با پیشگیری از آنها می توان از ضعیف شدن و شکستگی استخوان ها جلوگیری کرد.
ما در این مقاله قصد داریم در خصوص پوکی استخوان و علل بروز آن، اطلاعاتی را با شما به اشتراک بگذاریم.

 پوکی استخوان  چیست؟

پوکی استخوان توسط سازمان جهانی بهداشت اینگونه مطرح می‌شود که یک نوع ناهنجاری در سیستم استخوان های بدن است که می‌تواند سبب افزایش ترک برداری و شکستگی استخوان ها گردد. به عبارت دیگر یک بیماری استخوانی است که می‌تواند انسان را در سطوح مختلف از حرکت باز دارد.

پوکی استخوان نه تنها یک بیماری محسوب می‌گردد بلکه می‌تواند تحرک را کاهش داده و بسیاری از بیماری های دیگر را برای فرد ایجاد کند. نتایج این بیماری بسیار سخت و پیچیده است زیرا صفحات در استخوان های پوک نازک و ضعیف هستند.

در حقیقت می توان گفت که بافت استخوان یک بافت زنده است و مرتبا درحال جایگزینی و ساخت استخوان جدید است. ساخت استخوان و جایگزینی آن موجب  افزایش تراکم استخوان ها می شود. اغلب  این ساخت در استخوان ها در سنین کودکی و جوانی بیشتر است.

بیماری پوکی استخوان در اصطلاح پزشکی به استئوپروز Osteoporosis  شناخته می شود.این بیماری ممکن است در تمامی استخوان ها ایجاد شود اما بروز آن در ستون مهره، لگن و مچ دست شایع تر است و بیشتر دیده می شود.

ترک برداشتن استخوان ها و راه های مبارزه با آن

پوکی استخوان بیماری مخصوصی است که قبل از وقوع، در واقع علائم واضحی ندارد. در بیشتر موارد اولین تجربه ترک برداری در استخوان ها انسان را از کاهش چگالی استخوان های خود مطلع می‌سازد.

چنانچه یک استخوان دچار ترک شود نشانگر این واقعیت است که سایر استخوان ها دچار کاهش تراکم شده اند. در سیستم های جدید با پیشرفت علم، ارتوپد قادر است تا چگالی استخوان ها را ارزیابی کند. این ارزیابی پزشک را قادر ساخته تا وقوع ترک برداری را شناسایی و در پیش گیری از آن اقدام نماید.

رابطه سن و پوکی استخوان

همه ما می‌دانیم که استخوان های بدن انسان به یک باره پدید نمی‌آیند و سالیان زیادی طول می‌کشد تا استخوان ها شکل بگیرند. استخوان ها در طول عمر انسان، شکلشان عوض می‌شود و انسان تا زمان بروز اتفاق و حادثه منجر به ترک یا شکستگی از این تغییرات آگاه نیست.

تغییراتی که موجب پوکی استخوان می‌شود معمولا بعد از 40 سالگی شروع گردیده و در این محدوده سنی است که انسان قبل از ابتلا به این بیماری باید با آن مقابله کند.

اغلب جوانان و میانسالان تصور دارند که این بیماری فقط مختص به سالمندان است اما کاملا اشتباه است. همه باید بدانند که شیوع پوکی استخوان در سنین بالا با رعایت عواملی در سنین پایین در ارتباط است. سن 35 سالگی نقطه شروع مناسبی برای ارزیابی سلامت استخوان ها می‌باشد.

چه عواملی خطر ابتلا به پوکی استخوان را در افراد افزایش می دهند؟

در حقیقت می توان گفت که پوکی استخوان ممکن است که بر اثر عوامل مختلفی بروز کند که در ادامه به بررسی شایع ترین علل آن می پردازیم. اما می توان گفت که شایع ترین علل آن داشتن رژیم غذایی نامناسب و کمبود کلسیم در استخوان ها باشد.

برخی از علل بروز پوکی استخوان  عبارتند از:

افزایش سن

در حقیقت می توان گفت که از افزایش سن می تواند یکی از اصلی ترین علل پوکی استخوان در افراد باشد. زیرا که اغلب با افزایش سن جذب کلسیم و مواد غذایی کاهش پیدا می کند و در نتیجه استخوان ها ضعیف شده و پوکی استخوان را به دنبال دارد.

جنسیت

جنسیت نیز در ابتلا به پوکی استخوان بسیار موثر است و اغلب زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می گیرند.

سابقه خانوادگی

سابقه ژنتیکی یا خانوادگی نیز یکی دیگر از علل بروز پوکی استخوان است و اگر شما خواهر یا برادری داشته باشید که مبتلا به این بیماری باشد، شما نیز بیشتر در معرض ابتلا قرار خواهید گرفت.

 مشکلات هورمونی

بروز پوکی استخوان بر اثر مشکلات هورمونی و عدم تعادل برخی هورمون ها نظیر تیروئید و و هورمون های جنسی بسیار شایع است.

اغلب کاهش کاهش سطح استروژن در زنان بر اثر یائسگی می تواند تاثیری منفی بر استخوان ها گذاشته و آنها را تضعیف کند. همچنین افزایش بیش از حد غده پاراتیروئید و غده فوق کلیه نیز می تواند موحب بروز پوکی استخوان شود.

رژیم غذایی

داشتن رژیم غذایی نامناسب و اختلالات اشتها به دلیل اینکه اغلب موجب کمبود وزن می شوند و تضعیف استخوان ها می شود می تواند موجب پوکی استخوان شود.

همچنین اغلب مصرف کم کلسیم به دلیل رژیم غذایی نامناسب، می تواند یکی از اصلی ترین دلایل بروز پوکی استخوان باشد.در برخی موارد نیز اغلب به دلیل جراحی در دستگاه گوارشی میزان جذب کلسیم  را محدود کرده و در نتیجه این مسئله پوکی استخوان را به همراه دارد.

مصرف برخی دارو ها

مصرف طولانی مدت از برخی از دارو ها نظیر کورتیکواستروئید ها یا کورتیزون ها می توانند موجب اختلال در روند بازسازی است استخوان شده و می توانند موجب پدید آمدن پوکی استخوان شوند.

بروز برخی بیماری ها

خطر ابتلا به پوکی استخوان اغلب در افرادی که به برخی بیماری ها نظیر سرطان، لوپوس و روماتیسم مفصلی دچار هستند نیز بیشتر است.

مصرف دخانیات و الکل

مصرف دخانیات و الکل نیز می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان در افراد را افزایش دهد و موجب ضعف استخوان ها شود.

شیوه زندگی

داشتن تحرک و فعالیت بدنی کم می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را در افراد افزایش دهد و مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد کند.

بیشتر بخوانید:

درمان سیاه شدن استخوان

سرطان استخوان درمان قطعی دارد؟

بیماری‌های مادرزادی استخوانی

درمان تروما استخوانی

دارو های مسبب پوکی استخوان

بسیاری از دارو ها باعث بهبودی خیلی از بیماری ها می‌شوند اما مسائل و مشکلات جدید را برای فرد ایجاد خواهند کرد. آثار جانبی بعضی داروها به اندازه ای خطرناک است که بر اساس آن، ما این مطلب را آماده کرده ایم تا همگان را آگاه سازیم. هدف از بازگوی این مطالب، بازداری شما از این دارو ها نیست اما بهتر است که عملکرد و عوارض دارو های مصرفی خود را بشناسید.

کورتیکو استروئید ها: این دارو ها با انواع آمپول، قرص، کرم های پوستی و سایر موارد مورد مصرف قرار می‌گیرد. هر چه دوره مصرف این دارو ها بیشتر باشد خطر ابتلا به پوکی استخوان نیز بیشتر است.یک چهارم افرادی که از این دارو ها به مدت 10 سال استفاده کردند به ترک های استخوانی دچار شده اند.

دارو های تیروئید: افزایش هورمون تیروئید در بدن موجب پوکی استخوان خواهد شد. بنابراین توصیه داریم اگر از دارو های کم کاری یا پرکاری تیروئید استفاده می‌کنید حتما کلسیم را در برنامه خود قرار دهید و آن را با فاصله زمانی تا مصرف داروی تیروئید استفغاده کنید.

علائم پوکی استخوان

همان طور که گفته شد اغلب پوکی استخوان با هیچگونه علائمی همراه نیست و تنها علائم آن می تواند درد و شکستگی های متعدد بر اثر ضربه های کوچک یا انجام برخی فعالیت ها باشد.برای مثال برای فردی که دچار پوکی استخوان است، چرخش ناگهانی می تواند موجب شکستگی خفیف در ستون فقرات شود.

 عوارض پوکی استخوان

می توان گفت که پوکی استخوان به دلیل اینکه موجب کاهش تراکم استخوان ها می شود و استخوان ها را ضعیف و شکننده می کند می تواند موجب ایجاد شکستگی های متعدد در استخوان ها به خصوص در ناحیه ستون فقرات و لگن شود، که می تواند منجر به ناتوانی حرکتی در فرد شود.

اغلب این شکستگی ها ممکن است بر اثر ضربه های خیلی کوچک مانند افتادن رخ دهد یا در برخی موارد نیز بدون هیچ گونه ضربه اتفاق بیفتد و موجب  خرد شدن استخوان ها شود.

 آیا تشخیص زود هنگام پوکی استخوان مهم است؟

پوکی استخوان هر چه سریع تر تشخیص داده شود امکان حفظ وضع موجود بیشتر می‌گردد. وقوع شکستگی و بعد از آن تقویت و ترمیم استخوان ها چندان عاقلانه نیست و گاهی حتی موثر واقع نمی‌شود. توجه به استخوان ها در تمام طول عمر لازم است. برای مثال اگر کودکی طی سال های نزدیک به هم دچار شکستگی استخوانی شود باید حتما به بهترین ارتوپد مراجعه کرد.

تست های چگالی استخوان

تست DEXA: این تست در دو بعد انجام می‌گیرد و یکی از معمول ترین و متداول ترین روش های ارزیابی استخوان محسوب می‌گردد. مدت زمان این تست 15 دقیقه می‌باشد و اغلب در همان مطب صورت می‌گیرد.

تست SEXA: در این تست چگالی استخوان در بازو و ساعد بررسی می‌شود. این تست جندان متداول نیست. این تست دارای دقت کافی نیست به همین دلیل کمتر از آن استفاده می‌شود.

تست PDEXA: این تست در قسمت های پنجه، مچ و انگشتان انجام می‌شود. این تست دارای دقت بسیار بالایی است اما ناگفته نماند که دارای هزینه بالاتری نیز می‌باشد. راه های دیگری برای ارزیابی استخوان ها وجود دارد اما این تست در تشخیص بیماری پوکی استخوان بسیار موثر است.

درمان قطعی پوکی استخوان

به طور کلی می توان گفت که در درمان پوکی استخوان ، نمی توان آنها را به حالت اولیه بازگرداند اما می توان از بروز شکستگی در آنها جلوگیری کرد.برای درمان و جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان و بروز مشکلات جدی، باید به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید و بنابر توصیه پزشک، به مصرف دارو های ضد پوکی استخوان بپردازید.

در صورتی که شدت پوکی استخوان زیاد نباشد این امکان وجود دارد که به وسیله بعضی از روش های درمانی استخوان ها بازسازی شوند و یا از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.

درمان پوکی استخوان معمولاً شامل تغییرات در سبک زندگی ، رژیم غذایی و ورزش می باشد. همچنین داروهایی وجود دارند که تحلیل استخوان را کاهش و تشکیل استخوان را افزایش می‌دهد.اگر یک بیمار شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه کند، ممکن است کاندیدای جراحی‌هایی مانند کیفوپلاستی یا ورتبروپلاستی باشد.

ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و تغذیه

برای بیمارانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند بسیار مهم است که در رژیم غذایی خود حتما کلسیم و ویتامینD  کافی را دریافت کنند.می توانید در مورد میزان کلسیم و ویتامین D مورد نیاز بدنتان با یک پزشک متخصص تغذیه مشورت کنید.

کلسیم نقش تعیین کننده ای در بافت استخوان ها دارد. ویتامین D نیز برای جذب کلسیم در بدن لازم است و در صورتی که شما کمبود ویتامین D داشته باشید بدنتان قادر به دریافت کلسیم نیست.

برای دریافت کلسیم مورد نیاز بدن بهتر است که آن را از طریق رژیم غذایی خود بدست بیاورید.مصرف لبنیاتی مانند شیر،پنیر و ماست می توانند کلسیم مورد نیاز بدن شما را تأمین کنند.اما اگر به هر دلیل نمی توانید لبنیات را در رژیم غذایی خود بگنجانید می توانید از سبزیجاتی مانند اسفناج،کلم پیچ و کلم بروکلی استفاده کنید.

مکمل ها نیز می توانند جایگزینی برای منابع کلسیم باشند. مصرف کلسیم بیش از حدی که توصیه شده چه از طریق رژیم غذایی و چه از طریق مکمل ها توصیه نمی شود. کلسیم اضافی ممکن است خطر ابتلا به سایر مشکلات سلامتی مانند سنگ کلیه، بیماری های قلبی عروقی یا سکته را افزایش دهد.

از آنجایی که سطح بالایی از ویتامین D در بسیاری از غذاها وجود ندارد، ممکن است مکمل ها توصیه شوند. این مقدار توصیه شده ممکن است از یک بیمار پوکی استخوان به بیمار دیگر بسته به نیازهای غذایی آنها متفاوت باشد.

اما توصیه پزشک دریافت ویتامین D بیشتر از مقدار توصیه شده روزانه 15 میکروگرم (600 IU) نیست.

جلوگیری از خطر شکستگی استخوان

بیماران پوکی استخوان بیشتر از سایر افراد در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارند بنابراین بایستی مراقب باشند که به استخوان های آن ها فشار وارد نشود.از آنجایی که پوکی استخوان باعث نازک‌تر و ضعیف‌تر شدن استخوان‌ها می‌شود، مهم است که خطر آسیب‌های شدید از جمله زمین خوردن را تا حد امکان کاهش دهید. چند روش وجود دارد که می تواند به کاهش خطر افتادن کمک کند:

• برای تقویت عضلات و بهبود تعادل و هماهنگی ورزش کنید.
• تغییراتی در ایمنی خانه ایجاد کنید، مانند نصب نرده در حمام، استفاده از چهارپایه دوش، یا جابجایی وسایل روزمره به طبقه همکف برای کاهش استفاده از پله ها.
• مشکلات بینایی را که ممکن است باعث زمین خوردن و زمین خوردن فرد شود، اصلاح کنید.

فعالیت های ورزشی و تناسب اندام

ورزش منظم برای کمک به حفظ تراکم استخوان و تقویت کلی عضلات که می تواند خطر سقوط را کاهش دهد، مهم است. تقویت عضلات برای سلامت استخوان ها و پیشگیری ازشکستگی بسیار مهم است.

معمولا به بیماران مبتلا به پوکی استخوان توصیه می شود که برای کمک به درمان بیماری خود ورزش هایی مانند یوگا، تایچی، پیلاتس، تنیس، پیاده روی و درصورت امکان دویدن آهسته را انجام دهند.

البته قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی حتما با پزشکتان مشورت کنید تا از بی خطر بودن تمرینات مطمئن شوید.در برخی افراد که دچار شکستگی شده باشند ممکن است که برای جلوگیری از آسیب بیشتر از انجام یکسری گزینه های ورزشی منع شوند.

تزریق آمپول برای درمان پوکی استخوان

تزریق بعضی داروها به صورت دوره ای می تواند موجب افزایش تولید استخوان و کاهش شدت بیماری شود.

درمان با فیزیوتراپی

همانطور که قبلا توضیح دادیم قبل از اقدام به هر نوع ورزش برای درمان پوکی استخوان لازم است که با پزشک مشورت کنید.اینکه شما به چه دلیل دچار پوکی استخوان شده اید، سن و شدت بیماریتان درانتخاب نوع ورزش بسیار مهم است.

بنابراین بایستی تمرینات شما  تحت نظر متخصص فیزیوتراپی قرار بگیرد و هرگز خودسرانه اقدام به ورزش نکنید.

دارو درمانی

مصرف داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی نیز در صورت تجویز پزشک می تواند در کاهش درد پوکی استخوان مؤثر واقع شود.

 اقدامات پیشگیرانه از پوکی استخوان

انجام برخی اقدامات پیشگیرانه می تواند تاثیر بسزایی در پیشرفت و پیشگیری از بروز آن داشته باشد.

برخی اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:

• هورمون درمانی
• رژیم غذایی مناسب
• عدم مصرف الکل و دخانیت
• تغییر سبک زندگی و داشتن تحرک
• مصرف کلسیم و ویتامین D