زمانی که سلول های تشکیل دهنده بافت ها به علت تغییراتی که در ساختار طبیعی آن ها ایجاد شده است دچار رشد و تقسیم های غیر عادی و پی در پی می شوند توده های بافتی به نام تومور تشکیل می شود. تومور ها در انواع بافت ها به وجود می آیند و زمانی که این توده در بافت استخوانی شکل می گیرد به آن تومور استخوانی می گویند.
تومور بدخیم استخوان ران
انواع تومور ها علاوه بر تقسیم بندی بر اساس بافتی که درگیر کرده اند به دو دسته ی تومور های بدخیم و تومور های خوش خیم تقسیم بندی می شوند. همان طور که از اسم آن ها مشخص است احتمال مرگ بر اثر ابتلا به تومور خوش خیم به نسبت کمتر است. تفاوت واضح آن ها در این است که تومور های بدخیم با جریان خون یا لنف به بخش های مختلف بدن می روند و بافت های دیگر را نیز درگیر می کنند. اصطلاحا به این پدیده متاستاز گفته می شود.
نشانه های اولیه تشخیص تومور استخوان
بیماران مبتلا به تومور های استخوانی اغلب با درد های شدید به متخصص ارتوپد مراجعه می کنند و در مواقع نادری بیمار درد احساس نمی کند و به علت رویت برآمدگی در محل تومور نزد پزشک می رود. پیش از این دکتر مسعود میر کاظمی متخصص ارتوپد و جراح انواع تومور های استخوانی و عضلانی به این نکته اشاره کرده اند که در میان تومور هایی که در سنین بالای پنجاه سال در افراد بروز می کند شایع ترین نوع سارکوم ها هستند که شناسه درد را ندارند و تنها به شکل توده ای غیر عادی نمایان می شود. نکته ی قابل توجه درباره ی تومور های استخوانی این است که بیشتر در استخوان ران و اندام های تحتانی بروز می کند. و در صورت ابتلا در سنین بالا امکان متاستاز آن ها بالا می رود.
راه های تشخیص دقیق تومور استخوان ران
یکی از بارز ترین نشانه های ابتلا به تومور استخوانی دردی است که با مصرف دارو تسکین نمی یابد. برای تشخیص دقیق تومور های استخوانی از انواع روش های مرسوم تصویر برداری یا آزمایش خون و ادرار استفاده می شود. از طریق تصاویر رادیوگرافی، سی تی اسکن، اسکن رادیوایزوتوپ و ام آر آی اطمینان از بیماری و میزان گسترش و پیشرفت آن در بدن بیمار حاصل می شود. این اطلاعات به انتخاب بهترین روش درمان توسط جراح تومور های استخوانی و متخصص ارتوپد کمک می کند. نمونه برداری از بافت آلوده به سرطان جهت بررسی میکروسکوپی بافت به تشخیص نوع سرطان و میزان تهاجم سلول های سرطانی کمک می کند. نمونه برداری از بافت ها گاهی با جراحی باز انجام می شود و گاهی با اتفاده از سوزن مخصوص امکان پذیر است در مواقعی که از روش جراحی باز جهت نمونه برداشتن از توده سرطانی استفاده می شود پوست تا محل تومور شکافته می شود و بخشی از بافت برای بررسی پاتوبیولوژی به آزمایشگاه فرستاده می شود. بدیهی است که تشخیص دقیق تومور و مشخصات آن به انتخاب روش درمان مناسب برای بیمار و تسریع بهبودی کمک شایانی می کند.
انواع تومور های استخوان
تومور های استخوانی در استخوان های اندام های تحتانی مانند لگن و ران شایع تر هستند تومور های استخوانی ممکن است ناشی از انتقال توده آلوده از بافت های دیگر توسط خون و لنف باشد یا منشا اولیه آن ها بافت استخوان باشد که در این شرایط آن را تومور اولیه استخوان اطلاق می کنند. همان طور که در بند های قبل ذکر شد، تومور های استخوانی ممکن است بدخیم یا خوش خیم باشد. در ادامه انواع شایع تومور های استخوانی را دقیق تر بررسی می کنیم.
انواع تومور های اولیه خوش خیم استخوان
تومور های استخوانی اغلب دارای انواع گوگونی هستند که درادامه به بررسی برخی از آنها می پردازیم:
کیست ساده ی استخوانی
در واقع یک کیست یا کاویتی است که توسط مایع زردرنگ شفافی پرشده است و در دسته ی ضایعات خوش خیم استخوانی قرار داده می شود.
کیست ساده ی استخوانی به دو دسته تقسیم می شود:
انواع کیست ساده استخوانی فعال و نهفته است. در واقع نوع فعال آن در مجاورت صفحه ی اپی فیزیال قرار دارد و رشد می کند تا زمانیکه تمام دیافیز را پر کند. که حتی می تواند منجر به شکستگی پاتولوژیک استخوان یا آسیب به اپی فیز و کوتاه شدن استخوان شود. در حالیکه نوع نهفته ی آن دور از اپی فیز واقع شده است و بهتر به درمان جواب می دهد.
محل شایع ایجاد این کیست ساده ی استخوانی
استخوان های بلند به خصوص انتهای بالایی ران و بازو می باشد و بیشتر کودکان بین 4 تا 10 سال را درگیر می کند.
نشانه های بالینی کیست ساده استخوانی
اغلب بی علامت هستند اما گاهی درد و ناراحتی خفیفی وجود دارد و غالبا در رادیوگرافی به
طور اتفاقی تشخیص داده می شوند و اکثرا در کودکان و نوجوانان دیده می شود.
علائم رادیولوژیک کیست ساده استخوانی
این کیست به صورت حفره ای گرد یا بیضی شکل دیده می شود که اغلب دارای حدود مشخص و اسکلروزه است. استخوان اطرافش بسیار نازک و شبیه پوسته ی تخم مرغ می باشد.
درمان کیست ساده استخوانی:
درمان کلاسیک کیست ساده ی استخوانی کورتاژ کیست است که در آن کیست را کامل خارج می سازند. گرچه استراتژی های مختلفی برای درمان و کنترل کیست ساده ی استخوانی وجود دارد، ولی طبق مقاله ای که آقای دکتر مسعود میرکاظمی در همین زمینه منتشر کردند، بیشترین نتیجه رضایت بخش و بهترین روش در درمان کیست ساده ی استخوانی در پروگزیمال فمور کودکان استفاده از یک صفحه ی قفل کننده ی پروگزیمال و فیبولار آلوگرافت است یا همان روش:
Proximal locking plate and fibular strut-graft (in Dorman’s classification types
IB and IIB results in a favorable outcome in managing UBC of the proximal femur
in pediatrics)
- – Osteochondroma استئوکندروم
- -Giant cell tumor تومور ژانت سل
- -Enchondroma انکندروم
- -Fibrous dysplasis دیسپلازی فیبرو
انواع دیگر تومور های اولیه خوش خیم استخوانی هستند.
چند نمونه از شایع ترین تومور های اولیه بدخیم استخوانی و ویژگی های آن ها
مولتیپل میلوما
مولتیپل میلوما با یک سلول پلاسمای غیر طبیعی در مغز استخوان آغاز می شود و خیلی سریع تکثیر می شود. این نوع سرطان از گلبول های سفید پلاسما ایجاد می شود و دلیل اصلی ایجاد کننده ی میلوما به طور دقیق مشخص نیست.
مکانیزم این نوع سرطان به گونه ای است که سلول های سرطانی را در مغز استخوان جمع می کند در مغز استخوان در حالت طبیعی سلول های خونی سالم جمع می شوند و آنتی بادی تولید می کنند در این شرایط سلول های سرطانی با تولید پروتئین های غیر طبیعی باعث ایجاد عوارضی در بدن بیمار می شود.
تجمع سلول های سرطانی در مغز استخوان تولید طبیعی گلبول های قرمز و سفید را مختل می کنند و با جمع کردن این سلول ها باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن و ایجاد خستگی مفرط می شود. سلول های میلوما همانند سلول های پلاسما سالم، تلاش می کنند تا آنتی بادی تولید کنند، اما سلول های میلوما آنتی بادی های غیر طبیعی تولید می کنند که بدن نمی تواند از آن ها استفاده کند. در عوض آنتی بادی های غیر طبیعی (پروتئین های مونوکلونال یا پروتئین های M) در بدن ساخته می شوند و مشکلاتی مانند آسیب به کلیه ها ایجاد می کنند. سلول های سرطانی همچنین می توانند باعث آسیب به استخوان ها و تخریب بافت آن ها شود که خطر شکستگی استخوان ها را افزایش می دهد.
علائم ابتلا به مولتیپل میلوما
علائم و نشانه های میلوما متعدد می تواند متفاوت باشد و در اوایل بیماری ممکن است هیچ یک وجود نداشته باشد.
علائم مولتیپل میلوما
، آنها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد استخوان به خصوص در ستون فقرات یا قفسه سینه
- حالت تهوع
- یبوست
- از دست دادن اشتها
- مه شکنی یا سردرگمی ذهنی
- خستگی
- عفونت های مکرر
- کاهش وزن
- ضعف یا بی حسی در پاها
- تشنگی بیش از حد
تشخیص مولتیپل میلوما
- آزمایش خون:
- هایپرکلسمی
- کم خونی(CBC)
- مشکلات کلیوی ((BUN,Cr
- سطح پروتئین زیاد خون ، اما سطح پایین آلبومین پایین
- بایوپسی مغز استخوان
- تصویربرداری: اشعه X می تواند لکه هایی از استخوان آسیب دیده توسط میلوما متعدد را نشان دهد. همچنین ممکن است به اسکن CT ، MRI یا PET نیاز باشد.
انواع روش های درمانی برای مولتیپل میلوما
شیمی درمانی پزشکان معمولاً داروهای شیمیایی را در مخلوط ها قرار می دهند. مواردی که چندین میلوما را درمان می کنند عبارتند از:
Bendamustine (Treanda)
سیکلوفسفامید (سیتوکسان)
داکسوروبیسین (آدریامایسین)
اتوپوزید (VP-16)
دوکسوروبیسین لیپوزومی (Doxil)
کورتیکواستروئیدها. این داروها می توانند به سایر روش های درمانی بهتر عمل کنند. هنگامی که شیمی درمانی می کنید ، پزشک ممکن است برای کمک به عوارض جانبی دگزامتازون یا پردنیزون تجویز کند.
روشهای درمانی هدفمندtarget : این داروها, پروتئین ها ، ژن ها یا بافت ها را هدف قرار می دهند و از رشد سرطان جلوگیری می کنند.
تومور استئوسارکوم
- احتمال درگیری هر استخوانی وجود دارد ولی بیشتر درگیری در استخوان های بلند و نزدیک به صفحه ی رشد متافیزی می باشد.
- احتمال درگیری به ترتیب شیوع:
- 19-15سال >14-10سال > 5-9سال
*پیک دوم این بیماری در افراد بالای ۶۰سال دیده می شود.
- علائم معمولا قبل از تشخیص وجود دارند
- *شایع ترین علامت درد است که حین فعالیت ایجاد می شود
- معمولا بیمار سابقه ای از تروما می دهد گرچه ارتباط دقیق بین تروما و گسترش بیماری نامشخص است
- **شکستگی های پاتولوژیک خیلی شایع نیستند (استثنا: در تی‌پ تلانژکتاتیک این بیماری شکستگی های پاتولوژیک دیده می شود)
- تورم می تواند وجود داشته باشد یا خیر؛ وجود آن بسته به سایز و محل ضایعه است
- وجود علائم سیستماتیک مانند تب و عرق شبانه نادر است.
- علائم تنفسی
۱-وجود توده:
می تواند در معاینه ی فیزیکی توده ی قابل لمس وجود داشته باشد یا خیر. منطقه ی درگیر ممکن است، گرم باشد (اختصاصی نیست و در استئومیلیت هم آن را داریم)
۲-کاهش محدوده ی حرکات: در معاینه ی فیزیکی درگیری یک مفصل مشخص است
- ۳-لنفادنوپاتب: درگیری لنف نود های لوکال یا منطقه؛ معمول نیست
- ۴-علائم تنفسی:معمولا یافته ای در سمع ریه ها نیست مگر اینکه بیماری پیشرفت شدید کرده باشد
- تشخیص استئوسارکوم
- ۱-آزمایشگاه: مهم برای تعیین عملکرد ارگان ها قبل و بعد از کموتراپی==>درخواست:
- LFT/RFT/CBC &diff/الکترولیت ها اعم از سدیم،پتاسیم،بیکربنات،کلر،کلسیم،فسفرو منیزیوم/شمارش پلاکت/ فقط دو مورد ستاره دار عامل پروگنوتیک هستند/ALF*/LDH*
۲-تصویربرداری
- در گام اول گرفتن عکس ساده از دو زاویه پی ای و لترال کمک کننده است
- **ضایعه ی مشکوک باید در هردو زاویه دیده شود و ضایعه ای که تنها در یک راویه دیده شود تشخیصی نمی باشد.
تومور کندوسارکوم
اپیدمیولوژی کندروسارکوم: شایعترین تومور بدخیم لگن و شانه بعد از مالتیپل میلوما تومور کندروسارکوم است.
کندروسارکوم در افراد بالای سی سال شیوع بیشتری دارد و 30درصد تومور های سیستم اسکلتی را شامل می شود.
علایم بالینی کندروسارکوم: درد، تورم و برجستگی به علاوه شکستگی های پاتولوژیک (کمتر از استئو سارکوم) از جمله علائم بالینی ابتلا به تومور کندروسارکوم است.
نکته ای درباره ی تومور کندروسارکوم: سرعت رشد و میزان دست اندازی به نسوج اطراف در کندروسارکوم کمتر از استئوسارکوم می باشد در نتیجه میزان طول عمر مریض پس از جراحی در کندروسارکوم بیشتر است.
تصویر رادیوگرافی فرد مبتلا به کندروسارکوم: یک ناحیه روشن حفره حفره با نقاط هایپردنس ناشی ازکلسیفیکاسیون تحریک پریوست و استخوان سازی جدید است.
درمان تومورکندروسارکوم:
این نوع از تومور نسبت به رادیوتراپی و شیمی درمانی مقاوم است و فقط درمان جراحی برای آن امکان پذیر است پیش از این امپوتاسیون انجام می شد ولی امروزه بافت آلوده با جراحی خارج شده و استخوان یا پروتز جایگزین آن می شود.
نتیجه گیری
همان طور که در این مطلب گفته شد تومور های استخوانی انواع مختلفی دارند. برای تومور استخوان ران با توجه به گسترش و نوع تومور تشخیصی، درمان مناسب توسط پزشک در نظر گرفته می شود. برای معاینات و کسب آگاهی در این باره می توانید به مطب دکتر مسعود میرکاظمی جراح تومور های استخوانی و عضلانی _ متخصص ارتوپد مراجعه نمایید. دکتر مسعو میر کاظمی با تجربه ی سال ها جراحی تومور های استخوانی و عضلانی در تهران، یزد، زاهدان، سیستان و بلوچستان در این زمینه فعالیتی ثمربخش در کارنامه خود دارند.
متخصص ارتوپدی و تورماتولوژی و آسیب های ورزشی
فلوشیپ جراحی تومورهای استخوانی و عضلانی
عضو انجمن بین الملی حفظ اندام امریکا و اروپا ( ISOLS )
عضو انجمن جراحان ارتوپدی ایران ( IOA )
استاد یار دانشگاه
سلام دختری هستم ۲۰ ساله چهار پنج روز هست که ناگهانی احساس درد در ناحیه پایین کمر و پشت پا گاها هم کف ما و لگن دارم که اکثرا شدید نیست فقط اگر زیاد تحرک کنم نیاز مسکن بخورم ازمایش خون هم دادم cbc سالم بوده نشانه خطرناکی که نیست؟ اگر هزینه لازم هست متقبل میشم