درمان پای ضربدری با بهترین روش

پای ضربدری به نوعی بد فرمی استخوانی در ناحیه پا گفته می شود که در آن زانو ها به هم نزدیک می‌شوند. یعنی زمانی که فرد در حالت معمول ایستاده است زانو های او به هم نزدیک و مچ پاها از هم فاصله زیادی می‌گیرند. ناگفته نماند که این بیماری بیشتر در کودکان شایع است اما در بزرگسالان نیز به چشم می‌خورد.

پا ضربدری یا همان اصطلاح زانو ضربدری دغدغه بسیاری از افراد بزرگسال جامعه است چه بسا که ممکن است خودشان دچار این مشکل باشند یا کودک دلبندشان از این مسئله رنج ببرد. در این حالت پاها ظاهری نامناسب به خود گرفته و علاوه بر کاهش اعتماد به نفس، با درد شدیدی نیز همراه است. همچنین والدین نگران این موضوع بوده که این عارضه به طور ثابت با کودکشان همراه باشد و رفع نشود. این افراد میخواهند بدانند که آیا زانوی ضربدری قابل درمان است یا خیر؟ اگر درمان برای این عارضه امکان پذیر است پس به چه روشی انجام می‌شود.

پای ضربدری چند نوع دارد؟

پای ضربدری در کودکان

زانوی ضربدری معمولا در کودکان در محدوده سنی 2 تا 6 سال دیده می شود. زمانی می توان گفت زانو کودکان ضربدری است که زانوهای کودک به هم نزدیک شود و در همین حالت قوزک های پای او از هم دور شده اند. والدینی که کودکشان به زانوی ضربدری مبتلا شده است باید سریعا به یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنند. پزشک با بررسی وضعیت کودک می تواند مشکلات احتمالی را تشخیص دهد و بهترین راه درمانی را برای کودک شما تجویز کند.

عواملی که بر ایجاد زانوی ضربدری تاثیر گذارند:

• بیماری هایی نظیر آرتروز، روماتیسم مفصلی، نرمی استخوان  و راشیتیسم موجب بروز زانوی ضربدری می‌شود.
• عفونت استخوان می‌تواند در بروز این عارضه تاثیر بگذارد.
• کمبود مواد معدنی استخوان
• عامل وراثت و ژنتیک
• اضافه وزن و چاقی شدید
• شکستگی استخوان ران و بد جوش خوردن آن
• ضعف عضلات همسترینگ داخلی و دو سر ران
• آسیب دیدن مینیسک
• عدم وجود هماهنگی یا فشار کاذب در صفحه رشد کودک

درمان زانوی ضربدری

روش های درمانی متفاوتی برای درمان پای ضربدری وجود دارد که انتخاب بهترین نوع آن  به شدت علائم و سن بیمار بستگی دارد. معمول ترین و ابتدایی ترین درمان هایی که در کنار روش های دیگر نیز برای بیمار تجویز میشود، شامل ورزش و حرکات اصلاحی است. در این روش مفصل لگن تقویت می‌شود و با تکرار تمرینات، درد ناشی از ضربدری بودن پاها کاهش یافته و ممکن است کمی بهبودی رخ دهد.

در دوره سنی خردسالی درمان پای ضربدری با روش های غیر تهاجمی و جراحی امکان پذیر است اما زمانی که سن بیمار افزایش می‌یابد کمتر به روش های غیر جراحی پاسخ میدهد بنابراین والدین باید زمانی که متوجه پای حالت دار و ضربدری فرزند خود می شوند در کوتاهترین زمانممکن به بهترین متخصص ارتوپد مراجعه و برای درمان اقدام کنند.

انواع روش های درمانی زانوی ضربدری

حرکات اصلاحی ورزشی

ابتدایی ترین نوع درمانی که می‌توان برای اصلاحات و بهبود این عارضه بکار گرفت، ورزش است. برخی حرکات ورزشی می تواند کمک شایانی به رفع زانوی ضربدری یا ژنووالگوم و همچنین پایدار سازی زانو ها کند. در این روش متخصص ارتوپد ورزش هایی را برای شما تجویز می کند که برای تقویت مفاصل ران، ساق ها و ران ها و ماهیچه های ران طراحی شده اند .در برخی موارد ورزش های کششی خاص می تواند در تسکین درد ناشی از پای ضربدری موثر باشد.

ارتوتیک ها

در برخی موارد بیمار در عارضه زانوی ضربدری با مشکل نابرابری طول پاها مواجه می شود که برای درمان این گروه یک پاشنه طبی درون کفش پای کوتاه تر قرار می دهند تا قدم برداشتن را عادی تر و همچنین درد پاها را کاهش می دهد.

بریس یا اسپیلنت

اگر کودکی پس از سن 8 سالگی همچنان دچار زانوی ضربدری بود، جهت هدایت صحیح رشد استخوان کودک ، یک بریس یا اسپیلنت به او داده می شود. البته ناگفته نماند که استفاده از بریس به دوران کودکی محدود نمی شود و ممکن است برای نوجوانان و بزرگسالان نیز تجویز شود.

همچنین قابل ذکر است که موفقیت استفاده از بریس در تمامی کودکان یکسان نیست. برخی کودکان پس از استفاده، درصد بالایی بهبودی داشتند و در برخی کودکان درصد موفقیت این نوع درمان کم بوده است.

روش جراحی

در صورتی که میزان مشکل زانوی ضربدری شدید و حاد باشد یا اینکه موارد ذکر شده بی فایده باشد، پزشک برگزیده روش درمانی جراحی را پیشنهاد خواهد کرد. جراحی برای هر رده سنی جوانان، بزرگسالان و سالمندان متفاوت خواهد بود.

 جراحی جوانان (جراحی هدایت رشد):

برای افرادی که جوانتر هستند، یک صفحه فلزی در زانو گذاشته میشود که مسیر رشد استخوان را در آینده هدایت می کند. پس از تصحیح رشد استخوان، این صفحه برداشته می شود.  

جراحی بزرگسالان:

عمل استئوتومی برای بزرگسالان نیز انجام می شود. در این نوع عمل جراحی برای همتراز نگهداشتن استخوان ها از صفحات فلزی دائمی استفاده می کنند یعنی دیگر این صفحات را هیچگاه خارج نمی‌سازند. پس از این عمل زانو ها همتراز می شوند.

در گروه سنی سالمندان از روش جراحی تعویض زانو بهره می‌برند.

دارو درمانی

در صورتی که زانوی ضربدری به علت کمبود ویتامین باشد، پزشک جهت درمان بیمار از مکمل های دارویی استفاده میکند. 

به طور مثال راشیتیسم: اگر علت ضربدری بودن پاها راشیتیسم باشد، پزشک مکمل های ویتامینی را برای بهبود و کمبود ویتامین ها تجویز خواهد کرد. مانند : ویتامین دی و کلسیم.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی گاهی می تواند برای هدایت صحیح زانوی ضربدری مفید باشد. این روش به رشد استخوان در جهت درست کمک می کند .

دکتر مسعود میرکاظمی

متخصص ارتوپدی و تورماتولوژی و آسیب های ورزشی
فلوشیپ جراحی تومورهای استخوانی و عضلانی
عضو انجمن بین الملی حفظ اندام امریکا و اروپا ( ISOLS )
عضو انجمن جراحان ارتوپدی ایران ( IOA )
استاد یار دانشگاه